Şarkıların duyguları ifade ettiği, anılar barındırdığı ve bize birçok şeyi anımsattıkları, hissettirdikleri aşikâr. Bunun yanında bir de bir şarkının başka bir şarkıya benzediğini düşündüğümüz, hatta ”Şarkıyı çalmışlar resmen!” dediğimiz anlar olabiliyor.
Peki her birbirine benzeyen şarkı çalıntı mı? Elbette cevap hayır. Müzik çok fazla bileşenden oluşur ve bunlardan biri de sample.
Kelime anlamı olarak “sample”
Türkçe çevirisi örnek, numune, örnekleme, denemek, örnek almak gibi anlamlara gelen sample müzikte ise bir ses kaydının bir bölümünün başka bir kayıtta kullanılmasına deniyor. Bu ses kaydının kullanımı tamamen sanatçılara bağlı olarak, birçok seçenek bulunduruyor. Ses normal bir piyano sesi de olabilir, bir ritmin sürekli tekrarlanması, daha yavaş ya da daha hızlı hale getirilmesi de olabilir. Bu nedenle benzerlik taşıyan her şarkı çalıntı değildir hatta şarkıda kullanılan birçok ses kaydını fark edebilmek oldukça da zordur. Bilinen şarkılardan örnek vermem gerekirse; Beastie Boys’dan The New Style’ın, Travis Scott’ın Carousel şarkısında kullanılması gibi ya da Pastor T.L. Barrett’ın Father Stretch My Hands şarkısı, Kanye West’in Father Stretch My Hands, Pt. 1‘da sample olarak kullanılması gibi.
Elbette yerel rap müzikte de sample’a çok güzel ve fazla örnek mevcut. Mesela DJ Artz’ın, Ezhel ile yaptığı Pavyon şarkısında Çubuklu Yaşar’ın Ali Dayı şarkısındaki ”Şapkalılar gelsin, şapkalılar!’‘ kısmını şarkıyla uyumlayarak kullanması da bir sample örneği ya da Sagopa Kajmer’in Pankart şarkısında, East Flatbush Project’in Tried by 12 şarkısını sample olarak kullanması gibi.
Sample aslında Hip Hop’ın temelinden gelmektedir. 1980’lerde prodüktörlerin funk ve soul kayıtlarında sample yapmasıyla başlayan, ardından diğer müzik türlerini de etkileyen -ki buna elektronik müzik de dahil- sample daha da yaygınlaştı ve 1996 yılında DJ Shadow tamamen sample’dan oluşan ilk albüm Endtroducing’i yayınladı.
Telif hakkı
Tabii sample’da da telif hakları söz konusu olabiliyor. Kendrick Lamar, Mac Miller gibi birçok sanatçı da telif hakkı için davalarla karşı karşıya kaldı. Nicki Minaj, Queen albümünü çıkarabilmek için Baby şarkısına Tracy Chapman’dan telif hakkı alabilmeyi bekledi. Tracy Chapman’ın telif hakkı vermeyeceği belli olunca Nicki şarkıyı resmi olmayan şekillerde yayınladı. Yine de Chapman, Minaj’a telif hakkı davası açtı.
gerçekten güzel bir konu. özellikle yerli rap dünyasında sample kullanımına olumsuz bakan dinleyici ve artisler var. yazıda da belirtildiği gibi sample, kültürle beraber var olan hatta belki de rap müziğin şuanki konumuna evrimleşmesini sağlayan en temel şeydir. aslında olay prodüktor kişisinin bir sample ile ne gibi dalgalar ve dehlizler oluşturulabileceğiyle ilgili. respect!!